Roos Van Leary [Complete Uitleg & Voorbeelden] - #1 Kennisbank (2024)

Wat is de Roos van Leary precies voor model? Wat vertelt het ons over het gedrag van mensen? In dit artikel vind je de complete uitleg, inclusief voorbeelden via duidelijke video's. Lees verder…

Wat is de Roos van Leary?

De kans is aanwezig dat je ooit van de Roos van Leary gehoord hebt. De kans is nog groter dat je niet precies weet wat hiermee wordt bedoeld. De Roos van Leary is een model van communicatie dat ontwikkeld is door psychologisch onderzoeker Timothy Leary. Het is een model dat gedrag probeert te verklaren en dat werkt met oorzaak-gevolg, actie en reactie. Als jij een signaal zendt (in de vorm van woorden, gebaren of blikken) brengt dit een reactie teweeg.

Voordelen van de Roos van Leary

De Roos van Leary is een erg nuttig communicatiemodel omdat het niet alleen laat zien welk gedrag precies opgeroepen wordt, maar ook hoe dit gedrag vervolgens (positief) beïnvloedt kan worden. Het is een middel om jezelf beter te leren kennen en de communicatie met de ander te verbeteren. De Roos van Leary is geen karakterschets van iemands persoonlijkheid.

Typeren van gedrag

Het doel van de Roos van Leary is het typeren van iemand gedrag en laten zien welk effect dit gedrag heeft op anderen. De Roos van Leary draait om interactie, niet om karakters. De Roos van Leary gaat ervanuit dat iedereen elk van de gedragingen in het model gebruiken kan. Het verschilt per situatie welke gedraging wordt gebruikt. Natuurlijk heeft ieder mens bepaalde voorkeuren, maar dat wil niet zeggen dat altijd dezelfde gedraging gebruikt wordt.

Hoe werkt de Roos precies?

De Amerikaanse psycholoog Timothy Leary publiceerde zijn model voor het eerst in 1957, in The Interpersonal Diagnosis of Personality. Timothy Leary hield zich vooral met typologie bezig: dit is de leer van zogenaamde “karaktertypen”. Aan de hand van observaties kon hij herleiden dat bepaalde gedragspatronen verrassend voorspelbaar bleken. Dat fenomeen van voorspelbaarheid werd verder uitgewerkt en verwerkt in wat nu de Roos van Leary genoemd wordt.

Verschillende assen

De Roos van Leary werkt met meerdere assen. Deze assen worden visueel gemaakt met een horizontale en verticale as. Deze assen worden de “Samen-Tegen as” of “Agressie-liefde as” en de Boven-Onder of te wel de “Dominantie-afhankelijkheid as” genoemd. Waar de termen precies vandaan komen en hoe dit nu exact werkt, wordt in de onderstaande alinea’s verder uitgelicht.

De horizontale as

De horizontale as focust op de relatie van één persoon met de ander. Er bestaan “samen-gedrag” (samenwerking) en “tegen-gedrag” (conflict). Samen-gedrag is samen door één deur kunnen en willen gaan. Dit heeft alles te maken met acceptatie, vaak ook wederzijds respect. “Tegen-gedrag” komt voort uit vijandigheid en heeft vaak ook te maken met tegengestelde belangen.

De verticale as

De verticale as geeft aan welke opstelling twee mensen tegenover elkaar hebben. Er bestaat “boven-gedrag”, maar ook “onder-gedrag”. Boven-gedrag is typisch dominant gedrag: het is de baas spelen over een ander. Onder-gedrag komt op ondergeschiktheid neer: weten dat je op het moment de mindere van iemand bent. Onder- of boven-gedrag heeft te maken met macht.

Verschillende gedragingen

Er zijn verschillende gedragspatronen te herkennen, namelijk:

• Een “Boven-gedragspatroon” is actief en beïnvloedend, het heeft ook te maken met beheersing en motivatie

• Een “Onder-gedragspatroon” uit zich in passief en afhankelijk gedrag. Het heeft te maken met onderdanigheid en je houden aan regels en normen. Bescheidenheid speelt hierin ook een grote rol.

• Een “Samen-gedragspatroon” draait om wederzijds respect, dankbaarheid, behulpzaamheid en verantwoordelijkheid

• Een “Tegen-gedragspatroon” draait om de wederzijdse drang onafhankelijk te zijn, om wantrouwen, standvastigheid, kritiek en twijfelzucht

Vier vlakken van de Roos

De Roos van Leary heeft vier verschillende vlakken:

• Links-onder combineert volgzaamheid en tegenwerken: dit is een merkwaardige situatie die het best als “aanvallen” omschreven kan worden (het omverwerpen van bestaande structuren van macht)

• Links-boven combineert domineren en tegenwerken: deze situatie duidt juist op “verdedigen” (dit is de bestaande institutie of machtspositie die onder druk komt te staan).

• Rechts-boven combineert domineren en samenwerken: dit is het vak van “leiding” geven

• Rechts-onder combineert volgzaamheid en samenwerken: dit is het vak dat “volgen” aanduidt

Splitsingen van de vakken

De afzonderlijke vakken kunnen vervolgens ook weer worden opgesplitst, zodat maar liefst 8 verschillende gedragingen bestaan. Elk van de 8 gedragingen bestaat uit een combinatie van boven-onder, tegen-samen, maar bij elk van de gedragingen wordt er op één as meer nadruk gelegd:

• Rechts en helemaal boven (Boven-samen, met nadruk op boven) is ‘leidend geven’, dit is leiding geven met de nadruk op het onderstrepen van gedrag

• Helemaal rechts en boven (Boven-samen, met nadruk op samen) is ‘helpend gedrag’. Dit houdt de behulpzame mentor in, die help biedt op basis van kennis en ervaring

• Helemaal rechts en onder (Onder-samen, met nadruk op samen) is ‘meewerkend gedrag’. Dit houdt in dat je meespeelt met de regels, meestal omdat je in de regels gelooft.

• Rechts en helemaal onder (Onder-samen, met nadruk op onder), is ‘volgend gedrag’. Hier ligt de nadruk op volgzaamheid. Je volgt de regels “omdat dat zo hoort”.

• Links en helemaal onder (Onder-tegen, met nadruk op onder) is ‘teruggetrokken gedrag’. Je beseft dat je de mindere bent en durft daarom je onvrede niet uit te spreken.

• Helemaal links en onder (Onder-tegen, met nadruk op tegen) is ‘opstandig gedrag’. Hierbij voel je zelfverzekerd de bestaande regels en machtsstructuur aan de tand.

• Helemaal links en boven (Boven-tegen, met nadruk op tegen) is ‘aanvallend gedrag’. Hierbij probeer je zelfverzekerd je bestaande machtspositie hand te haven tegen mensen die deze proberen te ondermijnen. Dit leidt altijd tot een conflict.

• Links en helemaal boven (Boven-tegen, met nadruk op boven) is ‘concurrerend gedrag’. Dit is gedrag dat je vertoont als je merkt dat mensen je proberen te ondermijnen, maar de aanval niet openlijk hebben ingezet. Je probeert op subtiele wijze duidelijk te maken dat je het beter weet, onder meer door gezag te laten gelden.

Symmetrisch en complementair gedrag

Leary ontdekte dat wanneer jij samen-gedrag vertoont, de reactie van de ander ook samen-gedrag zal zijn (hetzelfde, dus “symmetrisch). Dat geldt ook voor tegen-gedrag. Dit leidt tot meer tegengedrag. Daarentegen leidt boven-gedrag vaak tot onder-gedrag (de dominante opstelling van jou leidt tot een ondergeschikte houding bij de ander). Als jij je ondergeschikt opstelt, zal de ander zich vermoedelijk dominant opstellen, al is dat niet helemaal in beton gegoten.

Roos van Leary: Conclusie

Uit het bovenstaande kun je opmaken dat het gedrag van de ander iemands eigen keuze is. Of beter gezegd: je kunt met je eigen gedrag beïnvloeden hoe iemand anders zich gedragen zal.

Wil je nog meer tips zoals deze? Meld je dan hieronder eventjes aan voor een leuke NLP-bonus zodat je niks mist: