Wat is de Roos van Leary? | Blankestijn & Partners (2024)

De Roos van Leary is een communicatiemodel dat inzicht geeft in natuurlijke interactiepatronen tussen mensen, en in hoe je de communicatie effectief kunt beïnvloeden. Roos van Leary bekijkt het gedrag van mensen vanuit de behoeften invloed en acceptatie, en onderscheidt 8 communicatiestijlen.

Met de Roos van Leary kun je de wijze van communiceren in een gesprek beïnvloeden door de keuze van je communicatiestijl. De Roos van Leary is rond 1950 ontwikkeld door de Amerikaan Timothy Leary.

Roos van Leary Geeft Inzicht in Interactie

De Roos van Leary gaat over de relatievoorstellen en de manier waarop je je boodschap overbrengt. Dit heeft effect op de reactie die je bij de ander oproept en op de interactie die vervolgens tussen jullie ontstaat.

Het gedrag van de één, roept het gedrag van de ander op. Het Roos van Leary model geeft inzicht in hoe je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden.

Kijk eens naar de volgende zinnen die Anna zegt:

“Deur dicht!”
“Ik wil graag dat je de deur dicht doet.”
“Mag de deur misschien dicht?”

De inhoud van deze uitspraken is ongeveer hetzelfde, maar het effect op de interactie in heel verschillend. Dit komt doordat er een heel ander relatievoorstel wordt gecommuniceerd. Het relatievoorstel komt grotendeels tot uiting in het non-verbale gedrag.

Het Roos van Leary Model: De Basis van Interactie

Timothy Leary onderscheidde in zijn Roos van Leary 2 basisbehoeften die ten grondslag liggen aan het gedrag tussen mensen: invloed en acceptatie. Deze twee basisbehoeften zette hij uit in een assenstelsel, dat de basis van het Roos van Leary model vormt.

Invloed
De verticale as geeft de mate van invloed aan. Gedrag gericht op veel invloed noemt Leary ‘Boven-gedrag’, gedrag dat niet of nauwelijks is gericht op invloed ‘Onder-gedrag’.

Acceptatie
De horizontale as geeft de mate van (behoefte aan) acceptatie aan. Gedrag dat gericht is op acceptatie noemt Leary ‘Samen-gedrag’. En gedrag gericht op andere belangen dan acceptatie, en mogelijk zelfs in het nadeel van acceptatie, noemt hij ‘Tegen-gedrag’.

Op basis van deze twee dimensies maakte Leary een cirkel waarin hij acht communicatiestijlen onderscheidde.

Figuur: Roos van Leary en zijn 8 communicatiestijlen

Roos van Leary en zijn 8 Communicatiestijlen

De 8 communicatiestijlen in de Roos van Leary worden geïllustreerd met onderstaande voorbeelden, waarbij persoon Jansen binnenkomt en een afspraak heeft met de heer Pietersen.

Boven-Samen: Leidend “Goedemorgen, ik zal maar meteen doorlopen, want ik heb een afspraak.”
Samen-Boven: Helpend “Goedemorgen, mijn naam is Jansen. Ik heb om 9 uur een afspraak. Wilt u even kijken of dat klopt?
Samen-Onder: Meewerkend “Eh… goedemorgen, mijn naam is Jansen. Ik dacht dat ik om 9 uur een afspraak had… eh…”
Onder-Samen: Afhankelijk “Goedemorgen, moet ik hier gaan zitten of eh…?”
Boven-Tegen: Concurrerend “Zegt u de heer Pietersen snel dat ik er ben! Ik wil meteen mijn gesprek.”
Tegen-Boven: Agressief “Ja, kun je niet wat opschieten; wie denk je wel dat je bent!”
Tegen-Onder: Opstandig “Ik heb om 9 uur een afspraak, maar ik zal wel weer uren moeten wachten. Dat gaat hier altijd hetzelfde…”
Onder-Tegen: Teruggetrokken “Ik heet Jansen… zucht…” en gaat stilletjes zitten.

In een training kun je deelnemers de 8 communicatiestijlen leren herkennen met de Werkvorm Roos van Leary online. Met van een Roos van Leary Testkun je de deelnemers inzicht geven in hun eigen voorkeurspositie. Bij een teamcoaching maakt de Roos van Leary Oefening in Teamcoaching de teamleden bewust van hun bijdragen van de interactiepatronen van een team.

Roos van Leary en Natuurlijke Interactiepatronen

Timothy Leary ontdekte wetmatigheden in de interactie tussen mensen. Binnen het model van de Roos van Leary roept ‘Boven-gedrag’ ‘Onder-gedrag’ op, en omgekeerd. ‘Samen-gedrag’ versterkt ‘Samen-gedrag’, en ‘Tegen-gedrag’ roept ‘Tegen-gedrag’ op.

Hierdoor ontstaan 4 natuurlijke interactiepatronen binnen de 8 communicatiestijlen van het Roos van Leary model:

Leiden <-> Afhankelijk
Leidend gedrag roept afhankelijk gedrag op, en de communicatiestijl afhankelijk roept leidend gedrag op.

Helpend <-> Meewerkend
Iemand die helpend gedrag inzet, zal hoogstwaarschijnlijk een meewerkende reactie krijgen. Meewerkend gedrag roept de helpende communicatiestijl op.

Agressief <->Opstandig
Een agressieve communicatiestijl zal opstandig gedrag oproepen, waar opstandig gedrag een agressieve reactie zal ontlokken.

Concurrerend <->Teruggetrokken
Concurrerend gedrag roept doorgaans teruggetrokken gedrag op bij de gesprekspartner, en iemand met teruggetrokken gedrag kan rekenen op een concurrerende communicatiestijl van de ander.

Figuur: 4 natuurlijke interactiepatronen binnen de Roos van Leary

Roos van Leary en Knellende Interactiepatronen

Wanneer een communicatiestijl té sterk wordt ingezet, kom je in de ‘rode zone’ van de Roos van Leary terecht. De communicatie gaat dan moeizamer verlopen en de interactie kan door de gesprekspartners als knellend worden ervaren.

De natuurlijke interactie is dan veranderd in een knellend interactiepatroon. Bert van Dijk onderscheidt in zijn boek ‘De Roos van Leary, Interactiekunde voor professionals‘ vier knellende interactiepatronen:

Deze theorie effectief leren toepassen?

Vergroot je impact als trainer!

Ontdek onze NOBTRA erkende opleidingen waarin je de kneepjes van het trainersvak leert en je persoonlijke impact als trainer vergroot.

Trainer Opleiding met Ziel en Zakelijkheid

Roos van Leary en zijn Interactiesleutel

De interactiesleutel van Roos van Leary geeft je heel concrete aanwijzingen om op effectieve wijze uit het knellende interactiepatroon te komen. De uitvoering hiervan is niet altijd eenvoudig, omdat het vaak gedrag van je vraagt buiten je comfortzone.

De interactiesleutel van het Roos van Leary model is: neem de positie in die horizontaal tegenover de positie van je gesprekspartner staat. Dit houdt in dat je niet je natuurlijke impuls volgt om de positie verticaal tegenover die van je gesprekspartner te kiezen, maar heel bewust de horizontaal tegenovergestelde positie kiest.

Je kunt de Roos van Leary en zijn interactiesleutel heel goed gebruiken bij diverse voorbeelden van weerstand en het omgaan met lastige types in je training of team.

Een Roos van Leary Oefening in je Teamcoaching gebruiken geeft inzicht in de interactiepatronen die de samenwerking binnen een team beïnvloeden.

Figuur: De interactiesleutel van Roos van Leary

Ontwikkelingspunt voor jou als trainer

Reflecteer op een lastige trainingssituatie: Welke interactiepatroon herken je in deze situatie? Met welke communicatiestijl in Roos van Leary zou je dit interactiepatroon kunnen doorbreken?

Meer leren?
Wil je leren hoe je de Roos van Leary inzet tijdens je trainingen? Benieuwd hoe je als trainer het Roos van Leary model kunt gebruiken bij het omgaan met weerstand en lastige deelnemers?
Dan kun je bij Blankestijn & Partners terecht in de opleidingen:

Cursus Train de Trainer
Post-HBO Trainer Opleiding: Trainen met Ziel en Zakelijkheid
Post-HBO Opleiding: Systemisch Teamcoach en Teamtrainer
Post-HBO Opleiding Trainer-Coach met Ziel en Zakelijkheid

Kom kennismaken met onze visie en werkwijze in degratis introductieworkshop Systemisch Teamcoachen(bedoelt voor teamcoaches) of degratis introductieworkshop Trainen met het Stermodel(bedoelt voor trainers).

Meer tools voor trainers, coaches en teamcoaches

Toolbox voor trainers, coaches en teamcoaches
Overzicht van alle Groepsdynamica
Overzicht van alle theorie voor trainers
Overzicht van alle theorie voor teamcoaches
Overzicht van alle theorie voor coaches

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de nieuwste blogs, tips en e-learnings voor coaches, trainers en teamcoaches.